کد مطلب:28894 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:112
آنان در دوران زمامداران پیش از امام علی علیه السلام، به كسب غنایم در جنگ و بهره وری از آن غنایم، عادت كرده بودند. اكنون امام علیه السلام از آغازین روزهای نبرد، از آنها می خواست كه به اموال مردمان، دست درازی نكنند و بدانند كه در آنچه در اوج جنگ به دست می آورند، حقّ تصرّف ندارند. پذیرفتن جنگ بدون غنایم، برای مردم، بسی دشوار بود. آنان كه همراه علی علیه السلام بودند، غالباً از چنان ایمان و درایتی برخوردار نبودند كه در نبرد با فتنه انگیزان، فقط به خدا بیندیشند و «شمشیر در پیِ حق بزنند» و از نبرد، جز رضای الهی تمنّایی نداشته باشند. بسیاری از آنان، در جنگ، بیشتر و پیشتر از آن كه به حق و دین و خاموش سازی فتنه بیندیشند، به منافع خود فكر می كردند. متون تاریخی نشان می دهد كه از جمله اعتراضاتی كه مكرّر در جمل و نهروان طرح می شد - و حجم بسیاری هم داشت - این بود كه چرا زنان دشمنان، به اسارت گرفته نمی شوند و اموالشان تقسیم نمی گردد. ابن ابی الحدید، این واقعیت تاریخی را بر اساس اتّفاق گزارشگران نقل كرده، می نویسد: اِتَّفَقَتِ الرُّواةُ كُلُّها عَلی أنَّهُ علیه السلام قَبَضَ ما وَجَدَ فی عَسكَرِ الجَمَلِ مِن سِلاحٍ ودابَّةٍ ومَملوكٍ ومَتاعٍ وعُروضٍ، فَقَسَّمَهُ بَینَ أصحابِهِ، وأنَّهُم قالوا لَهُ: اِقسم بینَنا أهلَ البَصرَةِ فَاجعَلهُم رَقیقاً، فَقالَ: لا. فَقالوا: فَكَیفَ تُحِلُّ لَنا دِمائَهُم وتُحَرِّمُ عَلَینا سَبیَهُم ؟[1]. گزارشگران، اتّفاق نظر دارند كه علی علیه السلام آنچه را در سپاه جمل یافت از اسلحه، چارپا، بردگان و اشیای دیگر، در میان یارانش تقسیم كرد. یارانش گفتند: مردم بصره را میان ما تقسیم كن و آنان را برده قرار ده. فرمود: «نه». گفتند: چگونه خونشان برای ما حلال است و اسیر گرفتن آنان، حرام؟ فرسودگی و خستگی نیروهای رزمی پس از دو سال نبرد بدون غنیمت و بدون بهره مادّی، چون با شبهه نامشروع بودن جنگ با اهل قبله ضمیمه شود و با دیگر عوامل بنیادین تنهایی امام علیه السلام - كه از آن یاد شد - گره بخورد، روشن است كه فرجامی جز نافرمانی نخواهد داشت. چنین شد كه امام علیه السلام در پایان دوران حكومتش در بسیج نیروها با مشكل جدّی مواجه بود.
مردمان آن روزگار، گو این كه مسلمان بودند و با فرمان پیشوای الهی آهنگ نبرد می كردند، امّا سطح فرهنگ و گرایش هایشان چنان نبود كه در گام هایی كه برمی دارند، خداجوی باشند و اخلاصْ پیشه كنند. در جنگ ها، جمع آوری غنیمت، یكی از انگیزه های مؤثّر بود، بویژه برای كسانی كه روزگاری طولانی بدان خوی كرده بودند. اكنون روزها و ماه ها در صحنه نبرد می ماندند، بدون این كه از آنچه فراچنگ می آوردند، بتوانند بهره گیرند.